Darende : Somuncu Baba’nın Duası, Suyun Bereketi

Darende, Güren‘e 35 km uzaklıkta cennetten bir köşe. Elbette buraya hayat veren yine Tohma Çayı. Gürün ve Kangal’dan gelen dereler birleşerek Tohma Kanyonu’ndan şehre giriş yapıyorlar. Diğer taraftan da Günpınar Şelalesi’nden gelen dere destek veriyor. Sonuç her yer kayısı bahçesi oluyor. Ama yine dereden uzaklaştı mı kuru topraktan başka bir şey kalmıyor geriye.

Darende’yi özel kılan bir misafiri var. Akşemsettinin, Hacı Bayram Veli’nin, Üsküdarlı Aziz Mahmud Hüdayi’nin hocası Somuncu Baba. Bu değerli kişinin türbesi Tohma Kanyonu’nun hemen yanında yer almakta. Görür görmez insanı çarpan bir manzaranın hemen yanında gürül gürül akan su seslerinin içinde ziyaretçileri ağırlamakta.

Somuncu Baba Kimdir ?

Somuncu Baba ya da gerçek ismi ile Şeyh Hamid-i Veli Osmanlı’nın manevi kurucucuları arasında yer alır. Şeyh Hacı Bayram Veli’nin hocasıdır. Daha sonra Somuncu Baba’nın silsilesinde Akşemseddin, Aziz Mahmud Hüdayi gibi önemli şahsiyetler yetişmiştir.

Yıldırım Bayezid zamanında Bursa’da ikamet ettiğinden burada da büyük saygı duyulur şeyhe. Kendi halinde bir fırıncı iken bir gün Yıldırım Bayezid’in damadı Emîr Sultan ile tanışır. Doslukları ilerledikçe Somucu Baba’nın nasıl önemli bir şahsiye olduğunu anlar Emir Sultan.

Yıldırım Bayezid, Ulu Camii’nin açılışı için Emir Sultan‘a hutbe okuması isteyince “Zamanın kutbu burada iken bizim hutbe okumamız münasip olmaz” cevabını vererek Somucu Baba’yı işaret eder. Somuncu Baba, Fatiha Suresi’nin 7 farklı tefsirini yaparak başta padişah olmak üzere herkesin takdirini kazanır. Bu olaylı ilgili çeşitli menkıbeler anlatılmakta. Bu hadisiden sonra şöhreti artınca Bursa’da kalmak istemez yollara düşer. Ayrılırken Bursa için feyizli, bereketli bir şehir olması ve yeşil olarak kalması için duâ eder.  Halen Bursa’da dua edilen ağaç için “Duâ çınarı” olarak bahsedilir.  Bir müddet Aksaray’da ikamet eden Somuncu Baba daha sonra Darende’ye geçer. Bu yüzden türbesinin Aksaray’da  olduğu iddaa edilse de son durağı olan Darende’de olduğu  kuvvetle muhtemeldir.

Somuncu Baba Türbesi’nin bakımını Hulusi Efendi Vakfı yapmakta. Çalışmaları ile şehre ayrı bir hava katan vakıf türbenin yanına çok güzel bir de cami inşa ettirmiş. Bir STK’nın bir şehre ne kadar faydalı olabileceğinin güzel bir kanıtı.

Tohma Çayı ve Kanyonu

Tohma Çayı, Fırat’ın önemli kollarında bir tanesi. Sivas ve Malatya çevresindeki suları toplayarak Malatya Ovası’nı beslemekte. Darende’nin girişinde ise yine Tohma Kanyonu adı verilen dar bir vadiden geçmekte. Rafting yapmaya da uygun olan bu kanyonda çay yüksek bir hızla akmakta. Etrafında tesislerde aileler gün boyu faydalanmakta. Ayrıca Tohma çayından beslenen kudret havuzları bulunmakta. Buz gibi suda yüzme imkanı sağlanmakta.

Günpınar Şelalesi 

Gürpınar Şelalesi, Darende-Elbistan yolu üzerinde 5 km kadar uzaklıkta Darende’nin en önemli turistik yerlerinde bir tanesi. 30 mt’den iki kademeli olarak düşen şelalenin buz gibi suları yazın sıcağında serinlemek için ideal. Kışın ise buz tutması apayrı bir güzelliği bürünmekte. Çevre güzelliği de görülmeye değer olan şelalenin arkasında 2 km kadar devam eden bir de kanyonu bulunmakta.Bu vadiyi görmek için şelalenin etrafındaki kayalıkların arkasını dolanmak gerekmekte. Ayrıca Günpınar Deresi’nin buz gibi sularında yetiştirlen alabalık tesislerinde yemek yiyebilirsiniz. Balıkları oldukça lezzetlidir.  Günün yorgunluğunu  bu tesislerde atabilirsiniz.

Darende Zengibar Kalesi

Somuncu Baba türbesinin hemen üstünde yer alan tepelerde bir bayrak ve taştan bir yapı dikkatimi çekmişti. Çok uzaktan fotoğraflarını ancak çekebildim. Fotoğrafı incelediğimde çevresinde kayalarda kale kalıntıları gördüm. Araştırdığımda Zengibar Kalesi olduğunu öğrendiğim yapı, Osmanlı dönemine ait olduğu tahmin edilse bile hakkında pek bir malumat yok.  

Ancak 17. yüzyılda Darende’ye gelen Evliya Çelebi Seyahatname’sinde kaleden ve o günün Darende’sinde şöyle bahseder:
–  “Kalesi harap olduğundan Dizdarı ve neferleri yoktur. Şehir nehir kenarında kerpiç ve tasla yapılmış 1000 kadar haneli, bağlı ve bahçeli, 7 mihrap camili, hanı, hamamı, çarsısı, pazarı olan şirin bir kasabadır” diye söz etmektedir.

Ayrıca şehrin yerel şairlerinde Arif Ocakçı Ocakbey’in  bir şiirinde şöyle bahsedilir.

Zengibar Kalesi’nin eteğinde,
Bir sevda taşır yüreğinde Tohma,
Tüm dünyayı dolaşır.
Darende sevgisi giderek yoğunlaşır.

Bu sevda bitmez
Somuncu babadan bir el uzanır.
Hacı bayram veli ye..
Rahmet okuruz seyyi-di hulisi ye

Arif Ocakçı Ocakbey

Somuncu Baba Aşkın Sırrı Filmi 

Somuncu Baba hakkında 2015 yılınde bir filminin gösterime girdi. Kürşat Kizbaz’ın yönettiği filmde Somuncu Baba’yı genç oyuncu Furkan Palalı canlandırıyor.. Film Aksaraylı Yazar Mahmut Ulu’nun “Somuncu Baba Aşkın Sırrı” romanından uyarlanmış. Ayrıca filmin sponsoru Aksaray Belediyesi. Bu da Aksaray’ın Somuncu Baba’ya ne kadar önem atfettiğinin bir göstergesi.