Ani Harabeleri : Binbir Kiliseli Kutsal Şehir

Tarihi Ani Şehri, Ermeni Krallığı’nın en ünlü şehridir. Öyle ki döneminin en büyük şehirlerinde bir tanesi olup kültür ve ticarette bölgenin merkezi olmuştur. İnşa edilen onlarca kiliseden dolayı Binbir Kiliseli Şehir olarak anılan Ani, Ermeniler için hala kutsaldan öte bir ülkü olarak yaşamaktadır.
Bundan dolayı Ani Harabeleri, Kars‘ın en önemli kültür varlığıdır.

Zamanla terkedilen şehir için 19.yy gezginlerinden John Ussher aşağıdaki tespiti yapmıştır.

“…bütün bu vahşi, viran, ıssız alanın, orasında burasında, tek tük harabesiyle, gezene, bu harap arazinin bir zamanlar bereketli, yoğun nüfuslu, ve uygarlık seviyesi çok yüksek bir halkın yaşadığı yer olduğunu hatırlatmak istermişçesine.”

– John Ussher

Ani Harabeleri, 2016 yılında UNESCO Dünya Miras Listesine girerek bu listedeki 18 Türk varlığından bir tanesi olmuştur.

Ani Harabeleri Tarihi

Tarihi Ani şehri, ms 4. yy’da Kars şehrine ismini veren Türk boylarından Karsaklılar tarafından kurulmuştur. Daha sonra uzun yıllar Ermenilerin kontrolünde küçük bir şehir olarak kalmıştır.

7. yy’da Arap akınları ile parçalanan Ermineler farklı krallık ve prensliklere bölünür. 9.yy’da gelindiğinde tekrar toparlanan Ermenilerden Bagratidler Kars ve çevresinde güçlü bir krallık haline gelir. 971 yılında Ermeni Bagratid kralı III. Aşot, başkentini Kars’tan Ani’ye taşır.

Bu tarihten sonra Ani döneminin en büyük şehirlerinden bir tanesi haline gelir. 11. yy’da şehrin nüfusu 200,000’e ulaşmış “bin bir kiliseli şehir” olarak tanınır olmuştur.

Ani, Kral I. Gagik’in ölümünden sonra krallığın oğulları arasında bölünmesi ile zayıflar ve Bizans hakimiyeti altına girer.

1064 yılında Ani, Sultan Alparslan’nın 25 günlük kuşatmasının ardından Türklerin Anadolu’daki ilk şehri olur. Ancak Selçukluların zayıflamasında sonra önce Gürcülerin daha sonra ise Moğolların eline geçer.

Bu dönemde Ani halkı başka şehirlere göç etmeye başlaması ile çöküş başlar. İhtişamlı şehir yok olmaktadır. Moğollardan sonra bölgeye hakim olan Karakoyunluların başkent olarak Ani yerine Erivan’ı seçmesi ile artık tamamen terk edilir.

1579’da Osmanlı topraklarına katıldığında Ani, küçük bir köyden ibarettir artık. 19. yy ‘a gelindiğinde ise artık insan izine rastlanmaz. Şehrin depremlerle yıkıldığı doğru olmayıp tüm bu savaş ve saldırılar sonrası kullanılmaz hale gelmiştir.

19. yüzyılın sonlarına doğru canlanan Büyük Ermeni rüyasında Ani, bir şehirden öte, bir ülkü haline gelmiştir. Romanlarda, piyesler ve hatta operalar Ani’den ilham alarak yazılmıştır. Yeni inşa edilen şehir ve kiliselerde Ani’den figürler kullanılmıştır.

Daha detaylı tarihçe içi aniharabeleri.org‘a bakabilirsiniz.

Ani Harabelerindeki Eserler

Ani çok büyük bir şehir olduğu için günümüze de geniş bir alana yayılmış bir çok eser kalmıştır. Ancak neredeyse tamamı harabe durumundadır. Ören şehrini gezmeye başlamadan önce hangi eserlerin nerede olduğuna bakmanızda fayda var. Yoksa bazılarını görmeden döneceğiniz için üzülebilirsiniz.

Aslanlı Kapı ve Ani Surları

Ani şehrinin giriş kapısıdır. Duvardaki Aslan figüründen dolayı bu ismi almıştır. Sultan Alparslan’ın şehri fethettikten sonra astırdığı kitabe hala mevcuttur. 90’lı yıllarda yapılan kötü restorasyonun hala izleri mevcuttur.

Ani Surları, Aslanlı kapının iki tarafında şehir kuşatmaktadır. Yer yer yıkık olsa da hala ayaktadır.

Ebu’l Menuçehr Camii

Ebû’l Menuçehr Camii, Anadolu’da inşa edilen ilk Türk Camii’dir. Ani’nin fethinden sonra 1072 yılında Ebû’l Menuçehr Bey tarafından yaptırılmıştır.

Büyük Katedral – Fethiye Camii

Gerçek adı Meryem Ana Kilisesi yada Büyük Katedral olarak adlandırılan bu yapı Bargatlı Kralı 2. Sembat tarafından 950 yılında başlanan yapımı eşi Katranide tarafından 1010 yılında tamamlanıyor. Kilisenin mimarı, Ayasofya’nın kubbesini ikinci kez inşa eden mimar Tiridat’tır. Katedral fetihten sonra camiye çevrilmiştir.

Abughamrents Aziz Gregory Kilisesi

Ermeni Bahlavuni hanedanından Prens Krikor tarafında aile kilisesi olarak yaptırılmıştır.

Aziz Prkich (Halaskar) Kilisesi

1035 yılında Hovhannes-Sembat III tarafından yaptırılan kilisenin 1930 yılındaki bir yıldırım düşmesi sonucu yarısı yıkılmıştır.

Kral Gagik Kilisesi

Kral Gagik tarafından Ermenistan’ın en şanlı mimari yapısı olan ve 10.yy yıkılan Zvart’nots katedralinin benzeri olarak yaptırılır.

Tigran Honents Kilisesi

Ateşgede – Ateş Tapınağı

Zerdüştlere ait “ateşgede yani ateş tapınağıdır. Ani Harabelerinin en eski yapısıdır. Asıl binadan geriye sadece dört sütunlu temelleri kalmıştır.

Selçuklu Kervan Sarayı

Surp Hripsime – Bakireler Kilisesi ve Manastırı

Şehirde uzaktan İpek Yolu Köprüsünün hemen üstündedir. Bu küçük manastır, Azize Hripsime’nin bakire şehitlerine adanmıştır.

Mağaralar – Yeraltı Kenti

Vadi kenarları doğal yada insan yapımı bir çok mağara bulunmaktadır. Bir kısmı iki katlı olup yerleşim için kullanılmıştır.

Hamamlar

Ani şehri içinde Selçuklu dönemine ait bir çok hamam kalıntısı bulunmaktadır.

İpek Yolu Köprüsü

10 yy. yapısı olan köprü İpek Yolu ticaretinin üzerinde olduğu için bu ismi almıştır. Ebu’l Menuçehr Camii’nin pencelerinden net bir şekilde görülebilmektedir. Kemeri yıkılmış olup bir ayağı Ermenistan toprakları üzerinde kalmıştır.

Kız Kalesi Kilisesi

Ani Harabelerinin en uzak köşesinde Arpaçay kenarında bir uçurumun üzerine inşa edilmiştir. Ani’de en son terk edilen yerleşim yeridir. Rusların yaptığı duvar yazıları ilgi çekicidir.

Surp Stephanos Gürcü Kilisesi

Gürcülerin şehri ele geçirmesinden sonra 1218 yılında yapılmıştır.

Ani Harabeleri nerededir?

Ani Harabeleri, Kars’a 42 km uzaklıkta Ermenistan sınırında yer almaktadır. Çıldır Gölü’den doğan Arpaçay’ın oluşturduğu derin vadi Ermenistan ile Türkiye arasında sınır olarak kabul edilmiştir. Ani Harabeleri de Arpaçay’ın oluşturduğu bu vadinin kenarında kurulmuştur.

Ani Harabelerine Nasıl Gidilir ?

Kars şehir merkezinden Ani Harabelerine gitmek için toplu ulaşım vardır. Belirli saatlerde kalkan bu dolmuşları direk Ani’ye gitmek için kullanabilirsiniz .

Ayrıca aynı gün içerisinde Ani ve Çıldır’a tur düzenleyen şirketler bulunmaktadır.

Karadeniz Tur – Alparslan 0538 838 12 11

Şehir merkezindeki taksiler anlaşarak ta Ani’ye gidebilirsiniz.

Ani’de Ne Yenir ?

Ani Harabeleri şehri çok dışında olup çevresinde de konaklama yeri bulunmamaktadır. Bu yüzden yanınızda atıştırmalık yiyecek ve içecek getirmenizde fayda vardır.

Kars’ın kapsamlı gezi planının buradan okuyabilirsiniz.